Олон намрыг хамт үдэх бишдээ онож алдахын заагт нь ялгаж хайрла
Онгодоор хөглөгдөн яваа нь тэнгэрийн ивгээлийнх биширч хайрла
Орчлонд бүдэрч яваа нь хүний тавилангийнх өрөвдөж хайрла

Еерийгее хайрлахгуй нэгэн ереелийг хайрлаж чадах уу
Тогоо нь хоосон нэгэн бусдыг хооллоно гэвэл юу болох

Толгой нь хоосон нэгэн бусдыг сургана гэвэл юу болох

Ялагдаж туйлдсан ч, яг хийтэл бүү зогс
Яршигтай зовлонтой гэж бүү ярь 
Яншиж хажуудахаа бүү чилээ
Яах аргагүй амжилтад хүрнэ гэдэгт итгэ, өөртөө итгэ
Ямагт тэмцэлтэй, бас гэгээн бай
Зорьсон тэмүүлсэн тань биелэхийн цагт
Зовсон зүдэрсэн тань жаргал болж амтагдана

***********************

Үзэж туулсан өнөр туршлага орлуулж болшгүй арвин баялаг ч
Өндийж сэрж буй гэгээн мөрөөдлийг унтраах шалтгаан бүү болог
Асаж бадарсан гэгээн тэмүүлэл эргэж олдошгүй их хүч ч
Амсаж туулсны сургааль үгийг эс тоох шалтгаан бүү болог

  

Хахуулийн намагт шигдсэн нийгэм

Бурууг бултаар мэднэ, бухимдан омогдоцгооно
Гарцыг ганц нь ч дагахгүй,  гайхширан алмайрцгаана

Хахуулийн намагт шигдсэн нийгмийн төрх иймэрхүү л байх шиг. Хахууль гэгч үнэхээр хөдлөх бүр улам бүр сордог хорт намаг лугаа адил ажээ.

Биеийн өвчний нян бүхэнтэй харьцадгаараа эмнэлэг цэвэр байх ёстой, эс бөгөөс...

Нийгмийн өвчний нян бүхэнтэй харьцадгаараа  төр цэвэр байх ёстой, эс бөгөөс ...
Бодлын өвчний нян бүхэнтэй харьцдагаараа сэтгэл цэвэр байх ёстой, эс бөгөөс

Өргөж босгох сэтгэлгүй бол өрөвч үг унагах юун
Засаж залах хүсэлгүй бол заргын үг чулуудах юун

Бразил хүрэх замд- Урт жилүүдийн зүтгэл Uruguay 30 - World Cup-ийг төрүүлсэн нь

2006 онд Лондонд Хэл бичгийн ухааны Др Ж.Бат-Ирээдүйгээр удирдуулан бидний хэсэг нөхдийн хэвлэн гаргаж байсан "Монгол Мэдээ" сонинд зориулж бичсэн нэгэн нийтлэлээ Бразилийн дэлхийн аваргын тэмцээн болох гэж буйтай холбогдуулан дахин сонирхуулж байна

Өнөөгийн та бидний тэсгэл алдан хүлээж суудаг Хөл бөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн өдий зэрэгт хүрэхдээ шулуун дардан замаар явсан гэж та бодно уу.

Дэлхийн Хөл Бөмбөгийн Холбоо (ФИФА) аль 1904 онд байгуулагдсанаас хойш бүтэн 26 жилийн дараа 1930 онд л анхны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн Уругвайд болж тэнд Европод хамгийн ихээр хөгжиж байсан энэ спортын төлөөлөл болж дөрөвхөн орон оролцож байсан зэргийг харахад л “сэжиг төрж” эхлэх нь дамжиггүй. Ингээд түүхийг хамтдаа жаахан төнхөж учир шалтгааныг эрье.

Хамгийн эхлээд л үүссэн бэрхшээл нь Францид долоон орны Хөл Бөмбөгийн Холбоод ФИФА-г анх байгуулахад энэ спортыг эх барьж авсан Английн Хөл Бөмбөгийн холбоо оролцоогүй явдал юм.

Тэд ФИФА-аас уг холбоонд элсэхийг хүссэн хүсэлтийг аваад татгалзаагүй хэдий ч шийдтэй хариу өгөхгүй ихэд удсан байдаг. Халуухан захидлууд ч шидэлцэж байсан түүхтэй аж. Тухайн үед ФИФА-г удирдаж байсан зарим нэг хувь хүмүүсийн тухайлбал Baron Edouard de Laveleye(President of the Union Belge des Sociétés de Sports Athlétiques)-н ихээхэн хичээл зүтгэлийн дүнд Английн Хөл бөмбөгийн холбоо ФИФА-д 1905 оны 4 сарын 12-нд нэгдсэн нь тэр үед зөвхөн цаасан дээр л хэлбэршиж байсан энэхүү байгууллага өндийж босоход том үйл хэрэг болсон хэмээн үздэг. Энэ үйл явдалыг гүйцэлдүүлж чадсанийг нь өндрөөр үнэлэн Baron -ийг ФИФА-ийн анхны хүндэт гишүүн болгосон түүхтэй.

Английг нэгдүүлэхээр зууралдаж байх энэ жилийн хугацаанд анхны 7 дээр нэмэгдэн Герман, Австри, Итали. Унгарийн Хөл Бөмбөгийн Холбоод ФИФА-д хэдий нь нэгдээд байсан бөгөөд 1905 оны 6 сарын 10-12 хооронд Парист болсон ФИФА-ийн 2 дах конгрессоор Уельс, Шотланд, Ирландийн хөл Бөмбөгийн Холбоод Английн жишээг дагажээ. Энэ конгрессоор хөндсөн нэг үйл явдал нь олон улсын анхны тэмцээнийг 1906 онд багтаан зохиох тухай асуудал байсан ба 4 хэсэгт хуваагдан тоглож хагас шигшээ, шигшээ тоглолтуудыг Швейцари өөрийн орондоо зохиох тухай яригдаж, тэр ч байтугай Швейцарийн дэд ерөнхийлөгч Victor Schneider уг тэмцээнд зориулсан цомыг хандивлачихаад байв. Гэвч бэрхшээлүүд гарсаар. Харамсалтай нь энэ тэмцээн зохиогдож чадаагүй бөгөөд ФИФА бас нэгэн хямралд автаад байсан нь Францийн Хөл Бөмбөгийн Холбоо дотроо хуваагдаж энэ үйл явдлаас болж энэ спортын төлөө чин сэтгэлээсээ зүтгэж ажиллаж байсан ФИФА-ийн анхны ерөнхийлөгч Францийн иргэн Robert Guérin албан үүргээ хүлээлгэн өгөхөд хүрсэн явдал байв.

Хаа очиж  Английн хөл бөмбөгийн Холбоо ФИФА-д элссэн нь цаашдын үйл явц илүү хурдацтай явагдах нэг гол хүчин зүйл болж байж. 1906 онд хуралдсан ФИФА-ийн конгрессоор Английн иргэн Daniel Burley Woolfall ФИФА-ийн ерөнхийлөгчөөр сонгогдон түүний удирдлага дор Английн болон эх газрын хөл бөмбөг илүү нэгдмэл болж иржээ.

Гэхдээ л өөрийн хэмээсэн олон улсын томоохон тэмцээн зохион байгуулах санаа ажил хэрэг болох хол хэвээр. Олимпийн хөтөлбөрт Хөл Бөмбөгийг оруулснаар энэ асуудлыг шийдвэрлэж болох юм хэмээн ФИФА үзэж 1908 оны Лондонгийн Олимп-д Хөл бөмбөгийг оруулсан бөгөөд Английн баг анхны аваргаар нь тодров. Гэхдээ Хөл бөмбөг Мэрэгжлийн спорт гэж нэгэнт өөрийгөө тодорхойлоод байснаас болж мэрэгжлийн бус тамирчид өрсөлдөх учиртай Олимпод зөвхөн үзүүлэх тоглолт байдлаар орсон аж. 4 жилийн дараа 1912 онд Стокхолм-д Олимп болоход энэ асуудал дахин үүсч түүнээс хойш хэдэн 10 жилийн турш маргалдах сэдэв болсон байна. Ямартай ч Английн баг энэхүү Олимпод дахин аваргалсан байдаг.

Англи ерөнхийлөгчтэй байснаар тоглолтын дүрэм нь Английн загвараар явахаар болсон гэж үзэж болох ч ФИФА-ийн албан ёсны хэлийг Франц байхаар зөвшөөрсөн, албан ёсны бюллютен хэвлэгдэж эхэлсэн гэх мэт дэвшлүүд ФИФА-д гарсаар байлаа. Мөн олон улсын тэмцээнүүдийн талаархи маш тодорхой заалтууд гарч, ФИФА-аас өөр байгууллага энэ төрлийн томоохон тэмцээн зохиохыг хориглон хаасан байна. Харин ФИФА өөрийн гэсэн мэрэгжлийн хөл бөмбөгийн олон улсын тэмцээн дэлхийн аваргаа зохиох санаа гүйцэлдэж чадахгүй явсаар.

1909 он хүртэл ФИФА-д зөвхөн Европийн орны төлөөөллүүд байсан бол Өмнөд Африк 1909/1910 онд, Аргентин, Чили 1912 онд, АНУ 1913 онд тус тус элссэн нь ФИФА-ийн олон улсын тавцанд батжиж бэхжихийн үүд өргөсөв.

Ер нь л томоохон олон улсын тэмцээн зохиож эхлэхэд ойртож ирлээ гэсэн тэр үед нь буюу 1914 онд гайтай дэлхийн 1-р дайн дэгдэж хөл бөмбөг, түүний үндэстэнүүдийг  нэгтгэх зорилгын тухай ярих сөхөөтөй хүн алга болж ухралт үүсчихүй.

Нөхцөл байдал хүнд ч жижиг хүрээнд ч болтугай энэ байгууллага үйл ажиллагаагаа явуулж, төвийг сахисан газруудад олон улсын шинжтэй тэмцээнүүдийг зохион байгуулж чадаж байсан нь бахархууштай.

Харамсалтай нь дайны байдлаас болж зарим гишүүд галын шугам нэвтрэхэд бэрхшээл гарч ингэснээр ФИФА-ийн конгресс зохиогдох аргаүй болон дээр нь түүний 2 дах ерөнхийлөгч Daniel Burley Woolfall 1918 онд нас барсан нь энэ байгууллагыг бүр замхарч арилахыг дөхүүлжээ. Азаар энэ холбооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга Голландын иргэн Carl Anton Wilhelm Hirschmann асар их хичээл зүтгэл гарган өөрийн бүх л эрч хүч амьдралаа золиослон ажиллаж гадаад дах ФИФА-ийн гишүүдтэйгээ байнгын холбоотой байж чадсаны дүнд ФИФА энэ цаг үеийн хүнд сорилтыг даван тэсэж тогтсон юм. Дайн дуусангуут тэрээр 1919 онд Белгийн Брюссельд ФИФА-ийн Конгрессийг хуралдуулахаар оролдсон ч олон жилийн цус урсгасан дайнаас үүдсэн сэтгэлийн шарх арилаагүйн улмаас цөөнгүй төлөөлөгчид ялангуяа Английн тал энэ конгресс-т ирэхээс татгалзаснаас энэ санаачилга нь амжилтгүй болсон байна.

1920 онд Antwerp-д болсон уулзалтаар ФИФА-ийн шинэ удирдлагын зөвлөл түр бүрэлдэж Францийн иргэн 48 настай Jules Rimet ФИФА-ийн 3 дах ерөнхийлөгчөөр сонгогдлоо. Тэрээр ерөнхийлөгч болох үед Дэлхийн 1-р дайнаас болж ФИФА-ийн гишүүд 20 болтлоо цөөрөн өмнө арай хийж оруулсан Британийн Холбоод, дээр нь Бразил, Уругвай бүгд гарсан байлаа.

Түүний ерөнхийлөгчөөр ажилласан 33 жилийн туршид ФИФА-ийн үйл ажиллагаа дэлхийн 2-р дайнаас бусад жилүүдэд гайхалтайгаар цэцэглэн хөгжсөн агаад энэ үеийг "Jules Rimet-ийн эрин" гэж ярих нь ч бий. 1954 онд Швейцарит болсон дэхлийн аварга шалгаруулах 5 дах удаагийн тэмцээнийг нээн энэ албаа хүлээлгэж өгөх үед нь ФИФА хэдийнээ 85 гишүүнтэй болсон байлаа.

Тэрээр ФИФА-г энэхүү өндөрлөгт авчирахдаа арга ухаан ихийг зарж, амаргүй замыг туулсан байдаг. Хөл бөмбөгийг дэлхий нийтэд таниулахын тулд Олимпийн тоглолтийн “сонирхогчийн байх ёстой” гэсэн заалтыг ч зөвшөөрөн гарын үсэг зурж, ингэснээр  Олимпийн тоглолтод хөл бөмбөг анхны 2 удаагийнх шиг үзүүлэн тоглох байдалтай бус жинхэнэ олимпийн нэг төрөл болон орж үүний дүнд өөрийн хөгжөөн дэмжигчдийн хүрээгээ үлэмж тэлж чадсан байна. 1924 оны Олимпийн тоглолдтод 24 орны баг оролцож Уругавайн баг учраа багуудаа төвөггүй буулгасаар аваргын төлөө Швицерландийн багтай 60000 үзэгчдийн өмнө тоглож 3:0 харьцаагаар буулган авчээ.  Энэ ялалтаа тэд “Бид Дэлхийн аварга баг” хэмээн өргөмжлөн тэмдэглэж байж. 1928 оны Олимпод Өмнөд Америкийн багууд илт давамгайлан Аргентин Уругвайн баг үлдэж мөн л Уругвайн багийн ялалтаар дуусав.

Хөл бөмбөг Олимпийн тоглолтын нэгэн төрөл болсноор улам бүр өргөжин тэлж буй энэ байдал нь ФИФА-г өөрийн Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний зохих хүсэл мөрөөдөлийг байнга оргилуулсаар. Удалгүй гишүүн Холбоодод санал асуулга хүргэгдэж дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн зохиогдохыг дэмжих эсэх болон ямар нөхцлийн доор энэ тэмцээнийг зохиовол зүйтэй талаар лавлажээ.

Тусгай Комисс гаран энэ байдлыг судалж, Ерөнхийлөгч Jules Rimet ч онцгой эрч хүчтэйгээр ажиллаж өөрийн мөрөөдлөө биелүүлэхээр зүтгэж байв.

Ингээд 1928 оны 5 сарын 28-нд Амстердам хотноо ФИФА-ийн Конгресс зохиогдож Гүйцэтгэх Хорооны саналыг дэмжин ФИФА-ийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн зохиохоор шийдвэрлэжээ. Энэ тэмцээнийг өөрийн орондоо зохион байгуулахаар Унгар, Итали, Голланд, Испани, Швед, Уругвай зэрэг  орнууд нэрээ дэвшүүлсэн ба 1924 болон 1928 оны Олимпийн аварга, 1930 онд тусгаар тогтнолынхоо 100 жилийг хийхээр бэлтгэж буй зэрэг шалтгаанаас үндэслэгдэн бүр гараанаас эхлэн Уругвай улс энэ өрсөлдөөнд ялах хамгийн сайн нэр дэвшигч байсан бөгөөд эрхийг ч авч чадав.

Ийнхүү ФИФА-ийн цаг цагийн удирдагч нарын  олон жилийн шаргуу оролдлогын дүнд өөрийн холбооны нэрэмжит дэлхийн хөл бөмбөгийн аварга шалгаруулах анхны тэмцээнээ 1930 онд Өмнөд Америкийн Уругвай улсад зохиохоор шийдвэрлэж чадсан  түүхтэй.

...Түүхийг ухаарч наалдуулалгүй хий ярьж бахархах бас хэт шүүмжлэх нь солиоролын нэг хэлбэр мэт санагдах. Монголчууд бид баялаг түүхтэй Энэ нь бид мандан бадрах тоогоороо мөхөн доройтсоныг илтгэнэ. Мөхөн доройтсон шалтгаануудаа бодож тунгаая. Бичих түгээх үг бүрийн тань хүрэх цараа нь хязгааргүй нэмэгдсэн энэ цаг дор унагах үг бүрийнхээ үнэ цэнийг үнэлж цэгнэж байцгаая.

Олуулаа болно гэдэг

Төрийн тэргүүн олуулаа болъё уриална, төрийн ажиллагаа цөөхүүл болгох мэт дарамтлана. Олуулаа байх гэдэг бид эх орондоо итгэл, сэтгэл дүүрэн хүн ёсоор амьдрах эрхтэй байх орчиноос, 5 хүнийг 10, 100 хүн мэт ажиллуулах, урамшуулах, эвлэлдүүлэх тогтолцоотой байхаас эхлэнэ гэж бодох. Гэтэл бид олуулаа болох гэж эх орондоо ирээд ч, ерөөс эх орондоо байхдаа ч "ганцаардах" болсон мэт.

Тэнгри Холдингийн Х.Анхбаяр. Ойрд түүний талаар шуугиrж байна. Тэрээр АТГ-т хэргийн учир өнгөрсөн оны 7 сарын 9-нд баривчлагдаад шалгагдан 10 сар гаран хоригдож буй аж. Гэнэт баривчлагдсан түүнийг хууль журмаараа шалгагдаад зөв буруу нь шүүхээр шийдэгдэхийг хүлээж арга аа барсан ар гэрийнхэн, найз нөхөд, компанийн ажилчид нь тал тал тийш дэм эрнэ.  

Хүсвээс цөвүүн цагт энэрэл өршөөл эрхэм мэт

Төрийн цааз, хэрэг чиг шударгаас хазайх цаг дор цөхрөлт хүмүүний сэтгэл "сохор" мэдрэмжээ дагаж, түм бумаар тал бүр тийш амь хичээн бутарна, чингэсээр улсын заяа улам дордох. Хүсвээс цөвүүн цагт энэрэл өршөөл эрхэм мэт

Мэднэ! мэднэ! хэмээн сайрхаваас мэдэхийн үүд хаагдана

Чадна! чадна! хэмээн аархаваас чадахын ухаан багасна

Даруу бай...

Нэгэн цагийн явдлаар түүхийг бүхэлд нь юунд дүгнэнэ

Нэгэн агшны авираар нь хүнийг бүхэлд нь юунд үнэлнэ 

ОЮУНЛАГ ОРШИХУЙ цувралын тусгай дугаарын тэмдэглэл – Их найрагчтай өнгөрөөсөн “эгэл”гүй өдрүүд

Британийн Монголчуудын дунд зохиогдож буй “Оюунлаг Оршихуй” уулзалт ярилцлагын 13 оны цувралыг отголуулж, шинэ оноо хамт угтах ажиллагаанд оролцохоор их найрагч, ардын уран зохиолч Бавуугийн Лхагвасүрэн, эхнэр С.Баасан эгч нар бидний урилгыг хүлээн авч хувийн ажилаа хойш тавин зорин зорин ирсэн билээ.

…Өдрийн онгоцноосоо хоцорсон зочидоо оройн онгоцноос тослоо. Бодсоноос их бөхийжээ. “Нуруу өвддөг болсон. Суудлын өвчин” гэв. Царай зүс толигор сайхан. Хэдий өдөржин замын явдалд шовшоргодсон ч, гэрт ирсний дараа цөөнгүй цагаар нутаг орны хууч сонин ярьж, залгуулан шинэ номоо дэлгэн найргийн бяцхан хур буулгалаа.

“Жүжиг энэ тэр бичиж солиорсоор 10-аад жил шүлгийн ном гаргаагүй. Ингээд олон жил тархиндаа зовоосон шүлгүүдээ нэгтгэн “Зовсон сүү” нэртэй номоо хэвлүүллээ” хэмээсэн. Номонд уянгын болоод бодролын шүлгүүд, дууль, жүжгийн зохиолууд нь багтжээ.

Тэрээр шүлгүүдийнхээ санааг хэрхэн олсон, ямар санааг шүлгийнхээ хаана хэрхэн гаргасан зэргээ догдлон ярих. Би дагаад “дуугуй” догдолно.

Ус мөрөн халилаа үерлэлээ гээд ундарга аа дарсан гэж дуулаагүйсэн
Ухаант хүн томорлоо тодорлоо гээд угшлаа муулдаггүй бол сайнсан